Ssd’s hebben grote voordelen ten opzichte van harde schijven. Een ssd bestaat uit geheugenchips voor data, in plaats van een harde schijf met fysieke glasplaten die op hoge toeren ronddraaien. Ze zijn bliksemsnel en verbruiken veel minder energie. Een jaar of tien terug begon ik met mijn eerste, in mijn toenmalige Windows-pc. De ssd werd als bootschijf ingezet, met een aantal schijven ernaast voor grote bestanden (zoals foto’s en video’s). Dat ging lange tijd goed, tot de ssd ineens fouten ging vertonen, wat tot vele blauwe schermen leidde. Ik kon er nog net een kopie van maken voor hij het definitief begaf.
Iets vergelijkbaars overkwam mij vorige week. Enkele jaren geleden heb ik een 1 TB ssd in mijn iMac ingebouwd waar het primaire besturingssysteem op stond. Daarnaast heb ik nog een tweetal externe schijven in RAID (2x en 2x 6 TB). Kort voor de jaarwisseling vertoonde mijn Mac vreemd gedrag; hij kwam soms niet meer uit de slaapstand en na het opnieuw starten was ik alle data in het werkgeheugen kwijt. Mijn mail werd corrupt en moest iedere keer opnieuw opgebouwd worden en zelfs Chrome kon de openstaande tabbladen niet meer herstellen. Het was een gok, maar ik had het vermoeden dat het aan de ssd lag, hoewel ‘schijfbeheer’ geen grote fouten ontdekte.
Ik had dus al een nieuwe ssd besteld toen de computer ineens niet meer wilde opstarten. Dat is ernstig, want dit is mijn primaire werksysteem waar ik praktisch alles op doe – van research tot boeken maken. Gelukkig stond mijn belangrijkste data dus wel op externe schijven, dus daar kon ik gewoon bij – bijvoorbeeld met mijn MacBook Pro. Maar uiteraard was die niet zo compleet ingericht als mijn werksysteem met alle essentiële programma’s, fonts en instellingen (ik had niet voor niets een ssd van 1 TB).
Backup terugzetten
Een tweede geluk was dat ik een volledige backup had van mijn iMac dankzij Time Machine (op basis van een externe 1 TB schijf die altijd aangesloten is en dus automatisch incrementele backups maakt). Dat schijven vroeg of laat uitvallen is immers een zekerheid, dus ik heb meerdere actieve backups. De vervangende ssd was nog niet binnen, dus aanvankelijk probeerde ik de oorspronkelijke ssd te ‘repareren’. Dus formatteren, op fouten controleren en vervolgens kijken of ik via de Time Machine de oorspronkelijke data er weer op kon zetten. Wellicht was het een softwareprobleem dat op een bepaald moment ontstaan was, dus koos ik ervoor op een backup terug te zetten van het moment dat er nog geen problemen speelde.
Zo’n backup duurt een paar uur, dus helaas kwam ik er pas de volgende dag achter dat het terugzetten niet gelukt was. Dit bevestigde min of meer dat er iets serieus mis was met de ssd (een Crucial MX300 1 TB). Later die dag arriveerde een nieuw exemplaar en het terugzetten van de backup lukte toen wel. Dit was nog even lastig, want de nieuwe ssd was extern aangesloten en MacOS gaf aanvankelijk geen optie om een backup van een aantal dagen eerder terug te zetten, maar toonde simpelweg de laatste backup. Dat was niet handig, want die backup bevatte dus corrupte data door schrijfproblemen van de ssd.
En even snel de nieuwe ssd inbouwen was geen optie, want daarvoor moet het volledige scherm van de iMac gedemonteerd worden. Dat heb ik eerder gedaan, maar om alles weer in elkaar te zetten heb je op maat gemaakt dubbelzijdig tape nodig (besteld, maar nog niet ontvangen). Via thunderbolt of usb 3.0 kan het besturingsysteem overigens prima op een externe schijf staan (het werkt een fractie trager – maar goed werkbaar).
Uiteindelijk lukte het en draait het systeem nu weer als een zonnetje (maar dus wel vooralsnog via een externe ssd). De oorspronkelijke ssd zit nog steeds in het systeem en deze kon ik nu wat beter bestuderen. Een analyse met DriveDx (zie screenshot hieronder) bevestigde inderdaad dat er schrijf- en leesproblemen zijn – fataal zelfs. Dat maakt me toch wel wat huiverig voor ssd’s. Dit namelijk in totaal al de derde keer dat een ssd in een van mijn systemen uitvalt. Twee maanden geleden was een ssd in een Windows-pc (die ik gebruik voor games) van de ene op de andere dag dood. Hij is niet meer te benaderen, niet onder Windows, niet onder MacOS en ook niet onder Linux. Alle data was weg.
TLC geheugen
Alle moderne ssd’s gebruiken tegenwoordig ‘TLC’, wat staat voor tripple level cell. Het is een slimme manier om een enkele cel op meerdere manieren te beschrijven met data – feitelijk driedimensionaal. Die techniek heeft als risico dat ssd’s mogelijk minder lang meegaan. De cellen van een ssd zijn immers maar een beperkt aantal keren beschrijfbaar en moeten actief gehouden worden. In principe zou de controller van de ssd dat moeten regelen door verdachte cellen te blokkeren en de data te verhuizen naar gezonde cellen. Dat gaat ten koste van de opslag, al valt dat in de praktijk mee. In mijn geval kon die controller uitval blijkbaar niet voorkomen en kwam er ook geen waarschuwing. Blijkbaar zijn goedkopere ssd’s en controllers wat minder betrouwbaar, althans dat is vooralsnog mijn persoonlijke conclusie. Waar een harde schijf begint te tikken, is het bij een ssd blijkbaar ineens afgelopen. Daar moeten meer mensen last van gehad hebben – mogelijk met definitief verloren data als gevolg.
Opnieuw activeren
Overigens was ik er nog niet helemaal met het terugzetten van een backup. Er traden ook nog wat softwarematige complicaties op. Zo dacht Microsoft Office dat de backup een nieuw systeem betrof (was er was fysiek een andere schijf). Of ik dus even opnieuw wilde activeren, wat vervolgens niet lukte omdat Microsoft vond dat het maximaal aantal licenties verbruikt was (je mag hem op twee systemen gebruiken; het ene systeem was ‘dood’ en het andere is mijn MacBook). Telefonisch activeren lukte ook niet en zelfs met medewerker niet, want er was op dat moment een storing. Gelukkig kon ik doorverbonden worden met een internationale afdeling, waar het probleem opgelost werd.
Adobe Creative Cloud mag ook maar op twee systemen gebruikt worden, maar deze was blijkbaar iets minder kritisch (of zit simpelweg veel beter in elkaar), want ik kreeg geen melding dat er teveel versies actief waren. In dat geval biedt Adobe overigens de mogelijkheid om de licentie van een bepaald systeem in te trekken, dus dat zou oplosbaar zijn.
Tot slot raakte mijn backupsoftware, BackBlaze, in de war. Deze maakt een kopie in de cloud van al mijn actieve data (circa 6 TB). Deze constateerde dat er iets niet klopte. Op de backup stond data die nieuwer was dan op mijn systeem. Dat klopte, want ik had immers een backup van een paar dagen eerder teruggezet. Het gevolg was minder fijn: de backup moest opnieuw. Althans, de backup van de opstartstchijf (1 TB). Het lijkt er op dat de software wel ziet dat mijn externe schijven nog steeds in orde zijn. Anders had ik 6 TB aan data opnieuw moeten uploaden en zelfs met een snelle kabelverbinding duurt dat maanden.
Backup, backup, backup
Hoe dan ook; ik ben weer up-and-running. En het blijkt maar weer opnieuw hoe belangrijk backups zijn en dat je geen oneindig vertrouwen moet hebben in opslagmedia – harde scijf of ssd. Time Machine heeft zich opnieuw bewezen en ik ben ook blij dat ik mijn belangrijke data op externe schijven heb bewaard (RAID 1 mirror), zodat ik daar altijd bij kan.